ความเข้าใจเบื้องแรกการทำงานบนที่สูง

Introduction-Hierarchy of Control

ปฏิบัติการที่สูง หมายถึงงานหรือกิจกรรมที่ต้องขึ้นไปทำบนที่หรือบนสถานที่ซึ่งอยู่สูงจากพื้นดินหรือสูงกว่าพื้นอาคารเท่ากับหรือมากกว่า 2 เมตร, เมือใดต้องปฏิบัติการบนที่สูงให้พิจารณาและยึดแนวทางปฏิบัติดังนี้

หากส่วนหนึ่งส่วนใดสามารถทำได้บนพื้นดินหรือพื้นอาคาร ให้เลือกปฏิบัติบนพื้นเป็นอันดับแรก, หากเป็นไปไม่ได้ เลือกทำงานบนพื้นยกระดับถาวร (Permanent Platform) เป็นลำดับที่สอง, หากเป็นไปไม่ได้หรือไม่มีพื้นยกระดับถาวร  เลือกการทำงานโดยใช้รถกระเช้าหรือนั่งร้าน, หากเป็นไปไม่ได้ เลือกใช้อุปกรณ์รั้งดึงจำกัดพื้นที่ผู้ปฏิบัติงาน, หากเป็นไปไม่ได้ เลือกใช้อุปกรณ์ลดความรุนแรงเนื่องจากการตก, หากเป็นไปไม่ได้ หยุดปฏิบัติงานและขอคำแนะนำจากหัวหน้างานหรือวิศวกรควบคุมงาน

ลำดับการเลือกปฏิบัติการบนที่สูง โดยเลือกลำดับที่ปลอดภัยมากที่สุดก่อนและหากเป็นไปไม่ได้จึงพิจารณาและเลือกลำดับปฏิบัติการที่ยุ่งยากกว่ามีภาวะเสี่ยงฯ มากกว่า เราเรียกว่า Hierarchy of Control, เพื่อให้เข้าใจมากขึ้น จะอธิบายขยายความดังนี้

พื้นยกระดับถาวร (Permanent Platform) คือที่ซึ่งสร้างไว้เป็นการถาวร สูงจากพื้นดินหรือพื้นอาคารเท่ากับหรือมากกว่า 2 เมตร ทั้งนี้วิศวกร กว. สามัญสาขาเครื่องกล หรือ กว.สามัญสาขาโยธา เป็นผู้ลงนามรับรอง ทั้งนี้ต้องมีเงื่อนไขขั้นต่ำดังต่อไปนี้ :

โครงสร้างทั้งหมดต้องรับแรงได้และมีค่าพิกัดความเผื่อในการรับแรงมากพอ ต้องมีรั้วบน รั้วกลางและแผ่นกันของตกยึดตรงชิดพื้นยืน ทั้งนี้รั้วบนต้องมีความสูง 90-100 เซนติเมตร, รั้วกลางความสูง 45-55 เซนติเมตรและแผ่นกันของตกสูงไม่น้อยกว่า 10 เซนติเมตร

Platform  ถาวรต้องประกอบด้วยรั้วบน-รั้วกลาง-และแผ่นกันของตก

รถกระเช้าและนั่งร้าน (Elevated Work Platform-Scaffolds)

รถกระเช้ายกคนแบบขากรรไกร (Scissor Lift) : ตำแหน่งลดต่ำสุดชุดกระเช้ายกคนจะวางลงแนบกับส่วนฐาน ขณะยกจากระดับต่ำสุดถึงระดับสูงสุด จุดศูนย์ถ่วงของกระเช้าจะไม่ออกนอกฐานรับแรง รถกระเช้าแบบนี้จะล้มคว่ำเมื่อพื้นรับแรงไม่มั่นคง ทรุดตัว รถกระเช้ายกคนแบบกระเช้าติดปลายคันบูม (Boomlift) : อาจเป็นบูมท่อนเดียวหรือบูมหลายท่อนก็ได้, มีหลายแบบ ส่วนที่นิยมใช้กันมากจะเป็นแบบมียูนิตต้นกำลังขับเคลือนที่ไปมาได้ กระเช้ายกคน (Man Basket) : ใช้ร่วมกับรถเครน โดยใช้รถเครนยกขึ้นไปปฏิบัติงานบนที่สูง, กระเช้ายกคนต้องถูกออกแบบ-ลงนามรับรองแบบและกำกับดูแลการสร้างกระเช้าโดยวิศวกรผู้มีใบอนุญาตฯ กว. สามัญสาขาเครื่องกลหรือวิศวกรโครงสร้าง ทั้งนี้ต้องมีการตรวจสอบตรวจสภาพก่อนใช้งานโดยหัวหน้างานและตรวจสอบตรวจสภาพรอบ 12 เดือนโดยวิศวกร นั่งร้าน (Scaffolds) : นั่งร้านถือได้ว่าเป็นอุปกรณ์หรือเครื่องมือขึ้นที่สูง ระดับการใช้งาน-ระดับเดียวกันกับรถกระเช้าและกระเช้ายกคน (Elevated Work Platform) ทั้งนี้เนื่องจากงานปฏิบัติการบนที่สูงมีลักษณะต่างกัน ฉะนั้นการเลือกใช้อุปกรณ์, เครื่องมือก็ต้องแตกต่างกัน

คำแนะนำเพิ่มเติมเกี่ยวกับการใช้ EWP และนั่งร้าน : ผู้ใช้รถกระเช้าต้องผ่านการฝึกอบรมและได้รับใบอนุญาตให้ใช้ฯ จากหน่วยงาน ขณะอยู่ในกระเช้าต้องใช้ชุดลดความรุนแรงเนื่องจากการตกร่วมด้วยเสมอ (ชุดลดความรุนแรงเนื่องจากการตกประกอบด้วย สายรัดลำตัวแบบเต็มตัว, Shock Absorber และแลนยาร์ด), ส่วนการใช้นั่งร้านซึ่งผ่านการตรวจสอบตรวจสภาพหรือนั่งร้านเทคเขียว (Green Tag) ไม่ต้องใช้อุปกรณ์ดังกล่าวร่วมด้วย อย่างไรก็ตามนั่งร้านและความปลอดภัยในงานนั่งร้านจะอธิบายและให้ความรู้โดยละเอียดในเมนูนี้

อุปกรณ์รั้งดึงจำกัดระยะผู้ปฏิบัติงาน (Fall Restraint System) อุปกรณ์จำกัดระยะ ประกอบด้วยสายรัดแบบเต็มตัวและสายคล้องเกี่ยวแบบสายแฝด ใช้เมื่อทำงานบนพื้นสูงขอบเปิด ตัวอย่างเช่นพื้นอาคารที่กำลังก่อสร้าง เพลทฟอร์มโรงงานซึ่งยังไม่สร้างรั้วกันตก งานปฏิบัติการบนพื้นสูงซึ่งเข้าใกล้ขอบตกทั่วๆ ไป ฯลฯ, ใช้อุปกรณ์เพื่อบังคับระยะ รั้วดึงตัวผู้ปฏิบัติงานป้องกันไม่ให้ไปถึงขอบตก เจตนารมณ์ในการใช้อุปกรณ์-เพื่อรั้งดึงบังคับระยะไม่ให้ส่วนเท้าของผู้ปฏิบัติงานก้าวออกไปถึงขอบตก

อุปกรณ์ลดความรุนแรงเนื่องจากการตก (Fall Arrest System) จากลำดับการเลือกซึ่งกล่าวถึงข้างต้น งานปฏิบัติการบนที่สูงให้เลือกอุปกรณ์ลดความรุนแรงเนื่องจากการตกเป็นลำดับสุดท้าย ชุดอุปกรณ์ประกอบด้วยสายรัดแบบเต็มตัว Shock Absorber และสายคล้องเกี่ยวแบบสายแฝด เจตนารมณ์ในการใช้อุปกรณ์-หากเกิดเหตุตกจากที่สูงผู้ปฏิบัติงานต้องไม่กระแทกกับโครงสร้าง ต้องไม่กระแทกพื้นและไม่กระตุกหยุดทันที ทั้งนี้อันเนื่องมาจากความพิการหรือตายของผู้ปฏิบัติงานมักมาจากการตกกระแทกและการกระตุกหยุด

หากเกิดเหตุทำอย่างไร คนจึงจะไม่กระแทกพื้น-เทคนิคง่ายๆ คือจุดคล้องเกี่ยวต้องอยู่สูงจากพื้นไม่น้อยกว่า 5.5 เมตร และจุดคล้องเกี่ยวต้องแข็งแรง หากระยะคล้องเกี่ยวต่ำกว่า 5.5 เมตร ใช้อุปกรณ์ชุดนี้ไม่ได้ใช่หรือเปล่า-คำตอบคือใช้ ใช้ไปก็ไม่เกิดประโยชน์เพราะหากเกิดเหตุตกจากที่สูงก็กระแทกพื้น ตายอยู่ดี และต้องไม่ลืมว่าการทำงานบนที่สูงให้เลือกทำงานบนพื้นเป็นอันดับแรก หากเป็นไปไม่ได้-ให้เลือกทำงานบนเพลทฟอร์มถาวร หากเป็นไปไม่ได้-ให้เลือกใช้รถกระเช้าหรือนั่งร้าน หากเป็นไปไม่ได้-จึงจะพิจารณาเลือกใช้อุปกรณ์รั้งดึงลำตัวและอุปกรณ์ลดความรุนแรงเนื่องจากการตก อุปกรณ์ชุดนี้ไม่กระตุกหยุดทันทีและลดความรุนแรงเนื่องจากการตกได้อย่างไร-Shock Absorber จะถูกออกแบบให้ทบพับไปมา (ดูภาพประกอบ) หากเกิดเหตุทบพับจะค่อยๆ ขาดออกและคลายออกเป็นลำดับขั้น ไม่กระตุกหยุดทันที

ช็อคอัฟซอฟเบอร์ (Shock Absorber) คืออุปกรณ์ดูดซับแรงกระแทก เมื่อเกิดการตก จะรั้งผ่อนแรงเป็นลำดับขั้นไม่กระตุกหยุดทันที

ค่าทางทฤษฎี : จุดคล้องเกี่ยวของอุปกรณ์ลดความรุนแรงเนื่องจากการตกต้องสูงไม่นอ้ยกว่า 5.5 เมตร ค่าที่อ้างถึงเอามาจากไหน : ความยาว lanyard 1.5 เมตร และรวมความยาวทั้งหมดที่เป็นระยะปลอดภัย=1.5+1.75 (เมื่อเกิดเหตุจะถูกกระตุกให้คลี่จริงประมาณ 1.3 เมตร)+1.8+1.0 =5.5 เมตร