ความทั่วไป

บทบาท หน้าทีและความรับผิดชอบของผู้เกี่ยวข้องฯ ถูกกำหนดไว้แล้วในกฏกระทรวงฯ ที่อับอากาศ พศ.๒๕๔๗, บนความเป็นจริงพบว่าน้อยครั้งที่นายจ้างจะดำเนินการ ในงานปฏิบัติการใดๆ ด้วยตนเอง คงมอบหมายให้ตัวแทนไปปฏิบัติการเสียเป็นด้านหลัก, เมนูนี้จึงนำกฏกระทรวงดังกล่าวมาพิจารณาและนำเสนอในแง่มุมที่ปฏิบัติได้ง่าย หากแต่เน้นที่ความสมดุลระหว่างความง่ายและความปลอดภัยในงานปฏิบัติการฯ ดังกล่าวด้วย

ผู้เกี่ยวข้องในงานปฏิบัติการที่อับอากาศ

นายจ้างหรือตัวแทนนายจ้าง (Area Owner)  หัวหน้ากลุ่มงาน ภาษากฏหมายเรียกว่าผู้ควบคุมงาน (Job Leader or Job Supervisor)  ผู้ช่วยเหลือในงานปฏิบัติการที่อับอากาศ (Standby Person)  ผู้ได้รับมอบหมายให้เป็นผู้ตัดแยกระบบ (Authorized Isolator) ผู้ปฏิบัติงาน (Worker or Entering Person) ทีมช่วยเหลือ ทีมกู้ภัย (Rescue and First Aid Team)

Note : หัวหน้ากลุ่มงาน ภาษากฏกระทรวงฯ ที่อับอากาศ พศ.๒๕๔๗ เรียกว่าผู้ควบคุมงาน, ณ ที่นี้ไม่ใคร่สะดวกที่จะเรียกดังนั้น และเพื่อให้สอดรับกับศาสตร์ที่ว่าด้วยวิชาจิตวิทยาอุตสาหกรรม จึงเรียกว่าหัวหน้ากลุ่มงานแทน ทั้งนี้ยังคงบทบาทหน้าที่ และความรับผิดชอบดังที่จะกล่าวถึงเป็นลำดับถัดไป

นายจ้างหรือตัวแทนนายจ้าง (Area Owner)

q ประสานหัวหน้ากลุ่มงานและร่วมกันสำรวจที่อับอากาศซึ่งจะเข้าไปทำงาน จากนั้นให้นายจ้างหรือตัวแทนนายจ้างดำเนินการ และจัดทำใบอนุญาตทำงานที่อับอากาศให้กับหัวหน้ากลุ่มงาน (Confined Space Work Permit) เพื่อควบคุมอันตรายที่อาจเกิด, เอกสาร Work Permit ดังกล่าวต้องประกอบด้วยเงื่อนไขดังต่อไปนี้เป็นขั้นต่ำ (ให้ดูแบบฟอร์ม Confined Space Work Permit ประกอบการอ่านเมนูนี้) :

1.  เงื่อนไขการขออนุญาตเข้าทำงานในที่อับอากาศ

หลังทำสำรวจที่อับอากาศ มอบหมายให้หัวหน้ากลุ่มงานเตรียมเอกสารสนับสนุนการปฏิบัติงานดังนี้ : ใบขออนุญาตเข้าทำงาน, เอกสารคู่มือคำแนะนำ, ใบ Relate Permit (Relate Permit คืออะไร-ให้ดู Note ด้านล่างประกอบความเข้าใจ) และใบรายการตัดแยกระบบ (Equipment Lockout List)

Note1 : งานปฏิบัติการซึ่งถือว่าเสี่ยงอันตรายสูงในภาคปฏิบัติการอุตสาหกรรม หรือปฏิบัติการโรงงานมี 6 ประเภทคือ (1) งานปฏิบัติการเกี่ยวกับแหล่งกำเนิดความร้อนและประกายไฟ-Hot Work, (2) งานปฏิบัติการที่อับอากาศ-Safe Working in Confined Space, (3) งานปฏิบัติการบนที่สูง-Working at Heights, (4) งานปฏิบัติการนั่งร้าน-Access and Working Scaffolds, (5) งานปฏิบัติการไฟฟ้าแรงสูง-High Voltage, และงานปฏิบัติการขุดเจาะ-Excavation : งานปฏิบัติการทั้ง 6 ประเภทนี้หากเกี่ยวข้องต้องมีใบ Work Permit เป็นการเฉพาะ เพื่อใช้แนบกับคู่มือคำแนะนำ Note2 : ลำดับนี้หากท่านอ่านและเข้าใจยากลำบาก ให้ไปอ่านเมนูอื่นให้จบเสียก่อนและกลับมาอ่านอีกครั้งหนึ่ง จากนั้นจะเข้าใจได้โดยไม่ยากลำบาก

หลังจากหัวหน้ากลุ่มงานจัดทำเอกสารสนับสนุนแล้วเสร็จ ให้พิจารณาความถูกต้องของเอกสารทั้งหมดนั้น ตัวอย่างเช่น เอกสารคู่มือคำแนะนำ ต้องการระบุขั้นตอนปฏิบัติงานที่ชัดเจน บ่งชี้อันตรายและกำหนดมาตรการควบคุมอุบัติเหตุ ได้ครบถ้วนตามหลักเกณฑ์ ได้ระบุแผนฉุกเฉิน แผนช่วยเหลือช่วยชีวิตไว้แล้วที่ส่วนท้ายฉบับของเอกสารคู่มืคำแนะนำ ฯลฯ เป็นต้น

2.  เงื่อนไขการตรวจวัดบรรยากาศ การปิดกั้นพื้นที่ฯและการเฝ้าระวัง

ผู้ทำหน้าที่เฝ้าระวัง (Standby Person) ผ่านการฝึกอบรมและมีชื่ออยู่ในทะเบียนให้เป็นผู้ทำหน้าที่เฝ้าระวังขององค์กร  ปิดกั้นโดยรอบพื้นที่-ที่อับอากาศ ในรัศมีไม่ต่ำกว่า 2 เมตร หรือให้เป็นไปตามผลการทำประเมินความเสี่ยงแต่ต้องไม่ต่ำกว่า 2 เมตร  กำหนดช่วงเวลาตรวจวัดบรรยากาศไว้ในใบบันทึกปฏิบัติการที่อับอากาศ (Confined Space Entry Log) เรียบร้อยแล้ว  ได้กำหนดมาตรการตรวจวัดก๊าซ และกำหนดค่าความเข้มข้นที่ปลอดภัย สำหรับ Oxygen, CO, H2S และ LEL ไว้แล้วในใบ Confined Space Entry Log เรียบร้อยแล้ว

3. เงื่อนไขกรณีตำแหน่งปฏิบัติงานอยู่สูงจากพื้นเท่ากับหรือมากกว่า 2 เมตร

เลือกวิธีปฏิบัติงานบนที่สูงได้ถูกต้องเช่นเลือกใช้บันได ม้ายืน นั้งร้าน สายรั้งจำกัดระยะหรือสายรัดลำตัวพร้อมชุดอุปกรณ์ลดความรุนแรงเนื่องจากการตก  อุปกรณ์ปฏิบัติงานบนพื้นที่สูงได้มาตรฐาน และผ่านการตรวจสภาพก่อนใช้งาน  ผู้ทำหน้าที่ Standby Person ผ่านการฝึกอบรมหลักสูตรงานปฏิบัติการบนที่สูง (Working at Heights) และมีชื่ออยู่ในทะเบียนอนุญาตให้ปฏิบัติการบนที่สูงขององค์กร  จัดทำใบขออนุญาตทำงานบนที่สูง และแนบร่วมเป็นเอกสารคู่มือคำแนะนำ

4. เงื่อนไขกรณีมีงานเชื่อมในพื้นที่อับอากาศหรือเกิดก๊าซจากกระบวนการทำงาน (Flue Gasses)

ต้องกำหนดช่วงการตรวจวัดบรรยากาศฯ ไว้ในใบ Confined Space Entry Log ไม่นานเกินกว่า 30 นาที  งานเชื่อมฯ ต้องมีใบขออนุญาตทำงานเกี่ยวกับความร้อนและประกายไฟ (Hot work Permit) ร่วมด้วย ทั้งนี้เอกสารดังกล่าวให้ใช้แนบเป็นส่วนประกอบของเอกสารคู่มือคำแนะนำ งานเชื่อมฯ ต้องมีมาตรการควบคุมตามเอกสาร ขออนุญาตทำงานเกี่ยวกับความร้อนและประกายไฟ (Hot Work Permit)  ต้องกำหนดมาตรการระบายอากาศเฉพาะที่ด้วย (Local Ventilation)

5. มาตรการระบายอากาศ

การระบายอากาศฯ มี 3 วิธีคือระบายอากาศตามธรรมชาติ, ระบายอากาศโดยใช้กลไก (Replacement Ventilation) และทั้งสองวิธีร่วมกัน หลังระบายอากาศค่าตรวจวัดต้องอยู่ในช่วงควบคุม

5.1 การระบายอากาศตามธรรมชาติ (Natural Ventilation)

qต้องเปิดค้างฝา Manhole หรือประตูปิดเปิดอย่างน้อยสองระดับคือระดับพื้นกับระดับสูงสุดของอุปกรณ์อับอากาศที่จะเข้าไป  qManhole หรือประตูที่เปิดค้างไว้ต้องมีมาตรการล็อคเอาท์ ไม่ให้ปิด, ต้องเปิดตลอดเวลากระทั่งงานแล้วเสร็จ

5.2 การระบายอากาศโดยใช้กลไก (Replacement Ventilation)

qติดตั้ง Blower อาจเลือกแบบใดแบบหนึ่งเช่นเป่าเข้า ดูดออกหรือ Push-Pull แต่การระบายต้องเพียงพอไม่มีบรรยากาศอันตราย  qBlower และอุปกรณ์ส่วนควบ-การติดตั้งและการนำมาใช้ต้องไม่เป็นเหตุให้เพิ่มอันตรายในสถานที่ทำงาน

6. แผนฉุกเฉิน แผนกู้ภัย หัวหน้าทีมกู้ภัยและผู้เฝ้าระวัง ต้องถูกทบทวนให้เข้าใจถึงมาตรการดังต่อไปนี้ เป็นขั้นต่ำ

หากผลการตรวจวัดบรรยากาศช่วงหนึ่งช่วงใด ออกนอกค่าควบคุม, Standby Person ต้องให้ผู้ปฏิบัติงานออกจากพื้นที่อับอากาศ  หัวหน้าทีมฉุกเฉิน, กู้ภัยฯ ต้องเข้าร่วมประชุมก่อนเปิดงาน งานกู้ภัย ช่วยเหลือและช่วยชีวิตต้องถูกทบทวนซักซ้อมความเข้าใจร่วมกัน และรวมถึงวิธีเคลื่อนย้ายผู้ป่วยออกจากที่อับอากาศและแผนฉุกเฉินทั้งหมด (หากเกิดเหตุ)  ต้องระบุวิธีสื่อสารระหว่างผู้ปฏิบัติงาน-Standby Person และหัวหน้าทีมฉุกเฉิน, กู้ภัยฯ

หัวหน้ากลุ่มงาน (Job Leader or Job Supervisor)

หัวหน้ากลุ่มงานและทีมปฏิบัติการฯ ของโลกอุตสาหกรรมสมัยใหม่ มักถูกสร้างให้เป็นศูนย์กลางและประสานงานได้รอบตัว 360 องศา (360 degree comunication), ในงานปฏิบัติการที่อับอากาศที่กำลังกล่าวถึงนี้ก็ดังเดียวกัน หัวหน้ากลุ่มงานจะมีบทบาทหลักในการนำทีมฯ ไปปฏิบัติการที่อับอากาศ ให้แล้วเสร็จตามที่ได้รับมอบหมาย-ตื่นก่อนนอนทีหลังและถูกสร้างให้มีภาวะนำมากที่สุด บทบาท หน้าที่และความรับผิดชอบของหัวหน้ากลุ่มงานมีดังนี้

ทำสำรวจที่อับอากาศฯ จากนั้นให้จัดทำเอกสารสนับสนุนการปฏิบัติงาน เพื่อยื่นขออนุญาตเข้าทำงานกับนายจ้างหรือตำแหน่งงานตัวแทนนายจ้าง เอกสารที่ต้องเตรียมมีดังต่อไปนี้

ใบขออนุญาตเข้าทำงาน (Permit to Work or Authority to Work Permit) คู่มือคำแนะนำ (Work Instruction) ใบ Relate Permit ที่เกี่ยวข้อง, กรณีมีงานเสี่ยงอันตรายสูงร่วมด้วยในงานปฏิบัติการที่อับอากาศ-งานเสี่ยงอันตรายสูงมี 6 ประเภท ได้กล่าวถึงแล้วข้างต้น ใบรายการตัดแยกระบบ (Equipment Lockout List) ขอรับใบอนุญาตให้ทำงานที่อับอากาศ (Confined Space Work Permit) ซึ่งนายจ้างเป็นผู้จัดเตรียมให้ เตรียมใบบันทึกปฏิบัติการที่อับอากาศ (Confined Space Entry Log) ให้กับผู้คอยช่วยเหลือ Note-หกแบบฟอร์มที่กล่าวถึงนี้จะลงใน Web Site ประมาณสัปดาห์สุดท้ายของเดือนกรกฏาคม ครับผม

ประสานช่างเทคนิคผู้มีหน้าที่ในการตัดแยกระบบเพื่อตัดแยกระบบ ทดสอบว่าระบบฯ ถูกตัดแยกจริงและปิดกั้นควบคุมพื้นที่ปฏิบัติงาน ประชุมกลุ่มทำงาน เพื่อชี้แจงขอบเขตของงานปฏิบัติการทั้งหมดรวมถึงมาตรการทางด้านความปลอดภัยด้วย ให้ผู้ปฏิบัติลงชื่อเข้าทำงาน และเปิดงาน

ผู้ช่วยเหลือในงานปฏิบัติการที่อับอากาศ (Standby Person)

ผู้ช่วยเหลือในงานปฏิบัติการที่อับอากาศ (Standby Person) เป็นดังมือขวาของหัวหน้ากลุ่มงาน ต้องเป็นผู้มีความรู้และมีความสามารถในเชิงเทคนิคปฏิบัติการอย่างครอบคลุม รู้จริงชัดเจน, แสดงบทบาท หน้าที่และความรับผิดชอบดังนี้ :

ศึกษาขอบขอบการปฏิบัติการทั้งหมดจากหัวหน้ากลุ่มงาน ตรงไหนไม่เข้าใจ-ต้องถาม ศึกษาลำดับปฏิบัติงาน และทราบขั้นตอนฯ ทั้งหมดแต่แรกเริ่มกระทั่งงานจบ ทำสำรวจและปิดกั้นพื้นที่ปฏิบัติการ กำหนดระยะเวลาการตรวจวัดอากาศ ลงใน-ใบบันทึกปฏิบัติการที่อับอากาศ (Confined Space Entry Log) และใช้เครื่องตรวจวัดอากาศได้เป็นอย่างดี ทบทวนและทดลองใช้ช่องทางสื่อสารระหว่าง ผู้ช่วยเหลือกับพนักงานปฏิบัติการ, ผู้ช่วยเหลือกับหัวหน้าทีมกู้ภัยและผู้ช่วยเหลือกับหัวหน้ากลุ่มงาน กำกับดูแลการเข้า-ออกที่อับอากาศของผู้ปฏิบัติงาน, บันทึกและลงนามเข้าที่อับอากาศก่อนเข้าฯ และบันทึกลงนามทุกครั้งเมื่อผู้ปฏิบัติงานออกจากที่อับอากาศ ทั้งนี้โดยใช้ใบบันทึกปฏิบัติการที่อับอากาศ (Confined Space Entry Log) สั่งการ กำกับดูแลให้ผู้ปฏิบัติงานออกจากที่อับอากาศ หรือให้หยุดงานเป็นการชั่วคราวกรณีพบความผิดปกติใดๆ ใน 5 กลุ่มดังนี้ : ผู้ปฏิบัติงานมีสภาพไม่พร้อมปฏิบัติงาน, เอกสารสนับสนุนการปฏิบัติงานบกพร่อง ไม่สมบูรณ์, อุปกรณ์ในงานปฏิบัติการหรือการควบคุมพื้นที่ปฏิบัติงานบกพร่อง, ขัดข้องเกี่ยวกับระบบสื่อสารและทีมกู้ภัย ทีมช่วยเหลือช่วยชีวิตไม่พร้อม ถูกฝึกให้มีความรู้ ความสามารถในเรื่องการประเมินสภาพงาน, การบ่งชี้ & การควบคุมอุบัติเหตุ, งานกู้ภัย ช่วยเหลือช่วยชิวิต  ประสานและรายงานให้หัวหน้ากลุ่มงานทราบเกี่ยวกับสิ่งผิดปกติทันที และแจ้งความคืบหน้าการปฏิบัติงานฯ ให้ทราบเป็นระยะ

ผู้รับผิดชอบผู้ตัดแยกระบบ (Authorized Isolator)

ผู้ทำหน้าที่ตัดแยกระบบ ควรมีความรู้และความเข้าใจเกี่ยวกับ การขออนุญาตเข้าทำงานและการตัดแยกระบบเป็นพื้นฐาน (Lockout Tagout and Permit to Work) และแนะนำให้เป็นช่างเทคนิคส่วนงานไฟฟ้าประจำส่วนงานนั้นๆ ถือว่าดีที่สุด ทั้งนี้หน่วยงานต้นสังกัดควรจะทวนสอบถึงความรู้ ความสามารถเสียก่อน, บทบาท หน้าที่และความรับผิดชอบ

เป็นที่ปรึกษาหัวหน้ากลุ่มงาน (Job Supervisor or Job Leader) เพื่อกำหนดจุดตัดแยกลงในใบบันทึกการตัดแยกระบบ (Equipment Lockout List) ร่วมตัดแยก & ล็อคเอาท์อุปกรณ์เช่นวาล์ว เบรคเกอร์ไฟฟ้า ยึดตรึงอุปกรณ์ด้านบนที่อาจตกใส่ ฯลฯ และร่วมทดสอบเพื่อยืนยันว่าระบบตายจริง พลังงานเหล่านั้นทำอันตรายคนไม่ได้แล้ว โดยอุปกรณ์ที่จะตัดแยกให้อ้างอิงตามรายการที่กำหนดไว้ในใบบันทึกการตัดแยกระบบ (Equipment Lockout List) หลังจากงานแล้วเสร็จ-ร่วมปลดคืนอุปกรณ์ที่ตัดแยกเอาไว้ และร่วมทดสอบเพื่อยืนยันว่าระบบกลับมาทำงานได้ดังเดิม

ผู้ปฏิบัติงาน (Worker or Entering Person)

ผู้ปฏิบัติงานในที่อับอากาศต้องเข้าร่วมการประชุมก่อนเปิดงานเพื่อ ทำความเข้าใจถึงขอบเขตและขั้นตอนการปฏิบัติงานในที่อับอากาศโดยละเอียด

ขณะเข้าร่วมประชุมเพื่อเปิดงาน หากไม่เข้าใจให้ถาม, กรณีผิดปกติระหว่างการปฏิบัติงาน ให้แจ้งผู้คอยช่วยเหลือทันที ไม่ทำงานลัดขั้นตอน และต้องมีพฤติกรรมที่ปลอดภัยตลอดระยะเวลาปฏิบัติงาน หากเกิดเหตุฉุกเฉิน ต้องมีความรู้และมีความสามารถในการหนีภัย

ทีมช่วยเหลือ ทีมกู้ภัย (Rescue and First Aid Team)

หัวหน้าทีมฯ ต้องศึกษาขั้นตอนปฏิบัติงานในเอกสารสนับสนุนการปฏิบัติงาน คู่มือคำแนะนำ (Work Instruction) และนำมาพิจารณาถึงแผนปฏิบัติการกู้ภัย ช่วยเหลือช่วยชีวิตหากเกิดเหตุ

เข้าร่วมประชุมก่อนเปิดงาน ร่วมวางแผนและเตรียมอุปกรณ์ฯ ตามแผน ทดสอบและยืนยันว่าเครื่องมือสื่อสารมีความพร้อม ใช้งานได้จริง ชี้แจงและกำกับดูแลให้ทีมกู้ภัย ช่วยเหลือช่วยชีวิตมีความพร้อมปฏิบัติการหากเกิดเหตุ หากทีมกู้ภัยไม่พร้อมให้ประสานผู้ช่วยเหลือในงานปฏิบัติการที่อับอากาศเพื่อทราบทันที

ภาพนี้ได้รับการเอื้อเฟื้อจากจ่าเอกเข็มชาติ ขอขอบคุณไว้ ณ โอกาสนี้ด้วย

กลับหน้าแรก : คลิ๊กตรงนี้

กลับเมนูหลัก ความปลอดภัยในงานปฏิบัติการที่อับอากาศ : คลิ๊กตรงนี้

ไปยังเมนู คุณสมบัติของผู้เกี่ยวข้องกับงานปฏิบัติการที่อับอากาศ : คลิ๊กตรงนี้

ไปยังเมนูวิธีการ หลักเกณฑ์บ่งชี้ที่อับอากาศในสถานประกอบการ : คลิ๊กตรงนี้

ไปยังเมนู การขออนุญาตเข้าทำงานและการขอยกเลิกปฏิบัติการที่อับอากาศ : คลิ๊กตรงนี้

ไปยังเมนู การประเมินสภาพงานและมาตรการควบคุมอันตราย : คลิ๊กตรงนี้

ไปยังเมนู การตรวจวัดก๊าซและเทคนิคการระบายอากาศ : คลิ๊กตรงนี้

ไปยังเมนู อุปกรณ์ป้องกันอันตรายส่วนบุคคลและ SCBA : คลิ๊กตรงนี้

ไปยังเมนู แผนฉุกเฉิน แผนช่วยเหลือช่วยชีวิต : คลิ๊กตรงนี้